قالب تزریق پلاستیک قلب فرایند تولید قطعات پلیمری است. هرگونه بی‌توجهی به وضعیت قالب می‌تواند باعث توقف تولید، افزایش ضایعات، و بالا رفتن هزینه تعمیر شود. نگهداری صحیح باعث افزایش طول عمر قالب، بهبود کیفیت سطحی محصولات و کاهش نیاز به تعمیرات سنگین خواهد شد.
برنامه‌ریزی برای سرویس دوره‌ای
یکی از کلیدی‌ترین اقدامات، تعیین بازه‌های زمانی مشخص برای سرویس قالب است. این برنامه باید شامل بررسی وضعیت سطح حفره‌ها، سیستم خنک‌کاری، سیستم پران و اجزای متحرک باشد.
بازرسی روزانه: پاک‌سازی سطح قالب از پلیمر باقیمانده و رطوبت.
بازرسی هفتگی: کنترل روغن‌کاری و وضعیت پین‌های پران.
بازرسی ماهانه: تست سیستم خنک‌کننده، بررسی سایش و خوردگی.
تمیزکاری و پاک‌سازی قالب
یکی از دلایل اصلی خرابی، تجمع پلیمر سوخته یا گرد و غبار در حفره‌هاست. برای تمیزکاری باید از مواد شوینده صنعتی بدون خورندگی استفاده کرد.
استفاده از برس نرم برای جلوگیری از خط افتادن سطح.
شستشو با هوای فشرده برای خشک‌کردن سریع.
جلوگیری از تماس دست با سطح پولیش‌شده برای جلوگیری از اثر انگشت و زنگ‌زدگی.
روغن‌کاری و روان‌سازی قطعات متحرک
حرکت روان اجزای متحرک مانند پین‌های پران، اسلایدها و بوش‌ها وابسته به روغن‌کاری صحیح است. در این بخش رعایت نکات زیر ضروری است:
استفاده از گریس‌های مقاوم به دما و فشار بالا.
پاک‌سازی گریس‌های قدیمی قبل از افزودن گریس جدید.
توجه به نقاط حساس مثل راهنماها و بوش‌های مرکزی.
سیستم خنک‌کاری قالب
کارایی سیستم خنک‌کاری رابطه مستقیم با کیفیت قطعه دارد. تجمع رسوبات در کانال‌های خنک‌کننده باعث کاهش انتقال حرارت و افت کیفیت سطحی محصول می‌شود.
استفاده از آب تصفیه‌شده برای جلوگیری از رسوب.
شستشوی دوره‌ای کانال‌ها با محلول ضد رسوب.
کنترل نشتی آب در اطراف اورینگ‌ها و بست‌ها.
جلوگیری از خوردگی و زنگ‌زدگی
فلز قالب در معرض رطوبت و مواد شیمیایی دچار خوردگی می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل:
پس از پایان کار، قالب باید خشک و با اسپری ضد زنگ پوشانده شود.
استفاده از روغن ضد رطوبت برای نگهداری طولانی‌مدت.
انبارداری قالب در محیطی با رطوبت کنترل‌شده.
بررسی و ترمیم سطح قالب
سطح حفره قالب در تماس مستقیم با مذاب پلاستیک است و هر گونه خط و خش کیفیت قطعه را کاهش می‌دهد. برای ترمیم سطح می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
پولیش مجدد با ابزارهای مخصوص.
سنگ‌زنی سبک برای رفع خط و خش.
الکتروپولیش برای دستیابی به سطح آینه‌ای.
تعویض قطعات فرسوده
برخی قطعات مصرفی مانند پین پران، فنرها، بوش‌ها و اورینگ‌ها پس از مدتی کارایی خود را از دست می‌دهند. بی‌توجهی به تعویض این قطعات کوچک می‌تواند منجر به خرابی بزرگ‌تر شود. بهتر است در هر سرویس دوره‌ای، میزان سایش این قطعات بررسی و در صورت نیاز تعویض شوند.
عیب‌یابی رایج در قالب تزریق پلاستیک
تعمیر قالب نیازمند شناسایی به‌موقع مشکلات است. برخی ایرادات رایج عبارتند از:
گیر کردن پین پران: ناشی از کمبود روغن‌کاری یا آلودگی.
نشتی در سیستم خنک‌کاری: به دلیل ترک در مسیر یا خرابی اورینگ.
سایش سطحی حفره: ناشی از استفاده طولانی‌مدت یا مواد پلیمری پرپرکننده (مانند گلاس‌فایبر).
ایجاد پلیسه روی قطعه: به علت لقی بیش‌ازحد قطعات متحرک یا عدم قفل شدن کامل قالب.
بهینه‌سازی عمر مفید قالب
برای افزایش طول عمر قالب باید علاوه بر نگهداری و تعمیر، به اصول طراحی و بهره‌برداری نیز توجه داشت:
انتخاب فولاد مقاوم به سایش برای تولید انبوه.
استفاده از پوشش‌های سخت‌کاری مثل کروم یا نیترید.
کنترل فشار تزریق و دمای مذاب برای جلوگیری از آسیب سطحی.
مستندسازی تعمیرات و سرویس‌ها
ثبت دقیق اطلاعات مربوط به سرویس‌ها و تعمیرات به شناسایی الگوهای خرابی کمک می‌کند. این مستندات باید شامل تاریخ سرویس، قطعات تعویض‌شده، ایرادات مشاهده‌شده و اقدامات اصلاحی باشد.
نکات کلیدی برای پیشگیری از خرابی‌های پرهزینه
هیچ‌گاه قالب داغ را بلافاصله در محیط سرد قرار ندهید (شوک حرارتی).
پس از توقف طولانی، قبل از شروع تولید تست خشک انجام دهید.
قطعات متحرک را بیش از حد سفت یا شل تنظیم نکنید.
همواره از اپراتور آموزش‌دیده برای کار با قالب استفاده کنید.
نتیجه‌گیری کاربردی
نگهداری و تعمیر قالب تزریق پلاستیک یک فعالیت هزینه‌بر نیست بلکه نوعی سرمایه‌گذاری است. با اجرای سرویس دوره‌ای، تمیزکاری اصولی، روغن‌کاری مناسب و تعویض قطعات فرسوده می‌توان عمر قالب را چندین برابر افزایش داد و کیفیت تولید را در سطح مطلوب حفظ کرد.